Het ontwerpen van renovaties en transformaties van leegstaande gebouwen geeft een heel nieuwe dimensie aan het architectenvak zegt Flip Luger van OPL architecten/re-designers enthousiast. “Het is meer dan het oplappen van een versleten gebouw, je kunt het echt beter maken dan het was, en weer geschikt voor een nieuwe toekomst.”
In de afgelopen jaren bouwde OPL al veel ervaring op in het renoveren van bestaande gebouwen. Maar met de huidige leegstandsproblematiek zijn renovatie en transformatie ineens urgent geworden. En met het winnen van de pitch voor de herontwikkeling van de Oval Tower in Amsterdam Zuid-Oost viel drie jaar geleden ineens alles op zijn plek. “Ik zag dat direct als een heel actuele re-design opgave, want we willen veel verder kijken dan alleen een nieuw jasje om een oud gebouw heen trekken”, zegt Flip Luger. “Het gaat erom dat je alle financiële en technische dilemma’s onderkent en toch de succeskans voor wederverhuur zo groot mogelijk maakt. Daarvoor moet je veel verder kijken dan vormgeving alleen, het vraagt om een integrale aanpak.” Luger omschrijft die als een mengeling van architectuur, bouwtechniek, regelgeving, duurzaamheid, energie en gebouwklimaat en inzicht in het veranderende gebruik van gebouwen. ”Daarbij werk je altijd samen in multi-disciplinaire teams en zo kom je tot de beste ontwerpvoorstellen”, zegt hij. “En dat noemen wij re-design.”
Versterken levendigheid
Oval Tower bleek een opstap naar weer nieuwe renovatie- en transformatieprojecten. “We komen ze in alle soorten en maten tegen en inmiddels bestaat nu zo’n dertig à veertig procent van ons werk uit re-design opdrachten”. Leegstaande gebouwen zijn volgens Luger in verschillende categorieën in te delen. “Op centrale locaties in de steden vind je talloze panden die kansrijk zijn vanwege hun ligging en gedifferentieerde omgeving. Dan is er een soort middencategorie, waarvan de herontwikkelingsmogelijkheden nu nog moeilijk zijn in te schatten. En tenslotte staan er vooral in de periferie veel echt kansloze gebouwen. Daar kun je bij wijze van spreken alleen nog maar champignons in kweken.”
Op dit moment vindt het gros van de renovatieprojecten dus in of rond de binnensteden plaats. Voor Luger geeft dat een extra dimensie aan re-design. “Ik ben altijd op zoek naar levendigheid in een werk- of woonomgeving. En in een stad heb je daarvoor al gauw de extra aanknopingspunten, vanwege de hogere dichtheid en de grotere concentratie van mensen. Wanneer je bijvoorbeeld een wat somber, gesloten gebouw transparanter maakt en weer bij de omgeving betrekt, herontwikkel je in feite ook een stukje stad. Zo heeft re-design gevolgen voor hoe mensen leven, wonen en werken.” In de stad kan dichtheid een kwaliteit zijn, vindt Luger. “Diversiteit van functies en concentratie van gebouwen en mensen geven voeding aan activiteit en cultuur, geborgenheid. We willen helpen om de levendigheid te versterken”.
Samenhang
“Die integrale aanpak was al veel langer onze manier van werken, omdat wij altijd al een heel nadrukkelijke synergie hadden tussen ontwerp en techniek. Dus hebben we naast de ontwerpafdeling ook nog steeds een complete bouwkundige discipline in huis, met professionals die ervoor zorgen dat onze ontwerpen ook werkelijk realiseerbaar zijn. We vinden het belangrijk om voor onze opdrachtgevers waar te maken wat we voorspiegelen.”
Flip Luger vertelt dat zijn drijfveer zit in het vinden van de juiste balans tussen een nieuwe economische waarde en een nieuwe gebruiksbeleving van het gebouw. Ieder traject begint met een uitgebreide samenspraak met de opdrachtgever, een uitvoerige analyse van de mogelijkheden en een voorstudie naar een eerste ontwerpconcept. “Dat doe ik het liefst persoonlijk”, zegt Luger, die benadrukt dat het belangrijk is om in zo’n voortraject ook direct in ruimtelijke beelden te laten zien wat de mogelijkheden van het gebouw zijn. “Soms kom je wel echt lastige gebouwen tegen, maar dan helpt het als ik er rondloop, de samenhang ga zien. Ik vind het belangrijk om te snappen hoe de oorspronkelijk ontwerper het ooit heeft bedacht. Dan vind je het beste evenwicht tussen het behouden of versterken van de ziel van het gebouw en het weghalen van onderdelen en toevoegen van nieuwe elementen.”
Zekerheid
In het kielzog van de reputatie die OPL in de afgelopen jaren opbouwde, volgde een sterk relatienetwerk in de professionele vastgoedwereld. “En door de crisis zijn die relaties eigenlijk alleen maar sterker geworden“, zegt Luger. “Het speelveld van het ontwerpen en realiseren van gebouwen is veel complexer geworden en je moet echt samen je nek uitsteken om een nieuwbouw of renovatie voor elkaar te krijgen”. Flip Luger ziet succesvolle initiatieven ontstaan door nieuwe combinaties te maken en nieuwe verbanden tussen partijen te leggen. “We gooien ons netwerk open, willen ons als een betrouwbare partner opstellen en onze opdrachtgevers helpen om succesvol te zijn. Juist in deze onzekere tijden kunnen wij hen een zekerheid bieden: ze weten dat we het kunnen, ze weten dat we het eerder hebben gedaan en ze weten dat we het onder controle hebben. Daarnaast weten ze ook dat we samenwerken met de juiste partijen en dat onze ideeën geen luchtfietserij zijn. Voor ons is een re-designproject pas geslaagd als het gebouw weer in gebruik is. Tot nu toe is dat altijd gelukt. Een nieuw leeg gebouw maken heeft natuurlijk ook weinig zin.”